نقدی برنمایشگاه عکس دورامار عکاس و نقاش فرانسوی
دورا مار، عکاس و نقاش فرانسوی، یکی از معدود هنرمندان زن مکتب سورئالیسم بود. نمایشگاه عکس مفصلی از عکسهای او ترتیب داده شده که در پاریس و لندن به نمایش در آمده و بهار امسال هم در موزه پل گتی لس آنجلس در معرض دید عموم قرار گرفته. این نمایشگاه برای اولین بار هنر واقعی دورامار را از زیر غباری از ابهام بیرون کشیده است.
هنریت تئودورا مارکوویچ در پاریس زاده شد. مادر فرانسوی‌اش، بوتیک مُدی را اداره میکرد و پدرش هنرمندی معمار بود که اصالت کُروات داشت. دورا مار در هنرهای تزیینی و نقاشی در پیشرفته‌ترین مدارس هنری پاریس آموزش دید.
در اوایل دهه ۱۹۲۰، با تشویق اساتیدی که استعدادش را می‌ستودند، بر آن شد که عکاسی را پی بگیرد. او یکی از نخستین زنان هنرمندی بود که هم به عکاسی هنری و هم تبلیغاتی پرداخت.
دورا مار عکاس و نقاشی که از دهه ۱۹۳۰تا ۱۹۸۰ فعال بود در حدود سال ۱۹۳۱ با شخصی که طراح صحنه فیلم بود یک آتلیه باز کرد آنها تعداد زیادی سفارش گرفتتند و آثار بسیار خلاقانه تولید کردند.
دورا مار از معدود عکاسانی بود که آثارش در نمایشگاه‌های ( عکس) گوناگون سورئالیست‌ها به نمایش در می‌آمد. او با شخصیت‌های برجسته جنبش هنری سورئالیسم از جمله آندره برتون (۱۹۶۶-۱۸۹۶) و پل الوار (۱۹۵۲-۱۸۹۵) دوستی داشت.
سوررئالیست‌ها در آغاز در پذیرش عکاسی به مثابه هنر تردید داشتند. هنرمندانی چون دورا مار و من ری (۱۹۷۶-۱۸۹۰) با به کارگیری تکنیک‌های متنوعی همچون فتوگرام(عکاسی بدون دوربین)، فتومونتاژ، سوپر‌ایمپوز و نیز کلاژ، تصاویری فراواقعی و رویاگون خلق کردند و در عمل نشان دادند که عکاسی می‌تواند محملی برای بازنمایی نهان ناخودآگاه باشد.
این کاری است که احتمالا برای تبلیغ کرم صورت طراحی شده اسمش هست سالها در انتظار تو هستم ، دورامار تصویر تار عنکبود را به پرتره این زن اضافه کرده است تارهای عنکبوت بر چهره ظریف زن او را همچون روحی اثیری باز می‌نمایاند.
دورامار عکسهای مستند را در خیابانهای پاریس، بارسلون و لندن گرفته است این عکسها چهره واقعی سالهای ۱۹۳۰ اروپا را نشان میدهد .
در آن زمان دورمار با هنرمندان ، شاعران ، نویسندگان ، بازیگران و روشنفکران چپگرا هم راستا شد و به حلقه سورئالیست ها پیوست.
در بعضی از عکسها قابها رو خیلی بسته تا تصاویری آزاردهند و نامتعارف خلق کند مثلا این تصویر جنین آرمادیلو هست هر چند که دورامار قصد نداشته بگه سوژه اش چی بوده .
مونتاژهاش هم معروف اند یکی از کارهای معروف اش به نام متظاهر پسری را نشان میدهد که انگار پل زده و عکاس تصویر این پسر را روی یک تصویر طاق قوسی وارونه مونتاژ کرده است
این تصویر فتومونتاژ را مار در استودیوی معروف خود واقع در شماره ۲۹ خیابان استورگ پاریس (عنوان اثر) ساخته است به نظر میرسد که همه چیز مونتاژ باشه اما در واقع فقط عکس یک عروسک کوچک عجیب رو روی تصویر طاقی مونتاژ کرده است.
در زمستان ۱۹۳۶-۱۹۳۵، دورا مار و پابلو پیکاسو با یکدیگر آشنا شدند و رابطه آنها که نزدیک به هشت سال به درازا انجامید تأثیر عمیقی بر هر دوی آنها گذاشت.
در آن زمان هنرمند زن در اوج کار و خلاقیت بود، اما پیکاسو دوره بسیار بدی را سپری میکرد و ماه‌ها بود که مجسمه و نقاشی نساخته بود. او خود آن برهه را بدترین دوران زندگی‌اش توصیف کرده است.
مار به پیکاسو تکنیک پیچیده چاپ ور را آموزش داد – روشی که آمیخته‌ای از عکاسی و چاپ است. پس از آن مرد نقاش تا سالها با علاقه به کار با این تکنیک پرداخت. پیکاسو نیز زن را تشویق کرد که به نقاشی بازگردد. او بار دیگر به سروقت نقاشی رفت و آثاری ارزشمند پدید آورد.
دورا مار فرایند خلق سیاسی‌ترین اثر پیکاسو نقاشی ضد جنگ گوئرنیکا (۱۹۳۷) را در عکس‌هایی متعدد ثبت کرد و جاودان ساخت. عکاس خود در این باره گفته است:” سیاه و سفید بودن تابلو تحت تاثیر عکسهای من بود.”
سال ۱۹۴۶ در کار های دورامار آزادی بیشتری دیده میشد رنگهای روشنتری به کار میبرد اشکالش آزادتر و تاژهاش سریعتر و پر انرژی تر میشد.
در دهه۱۹۸۰ دورامار آثاری در اتاق تاریک عکاسی خلق میکند عکاسی هنوز برایش جالب بود ولی آنچه در خیابانها میگذشت دیگه برایش جذابیت چندانی نداشت همیشه به امکاناتی که اتاق تاریک برای خلاقیت ایجاد میکرد علاقه داشت و شروع به خلق عکسهای کرد که بدون دوربین خلق می شد گاهی با تاباندن نور بر روی کاغذ عکس و گاهی با گذاشتن یک شئی رو کاغذ .
تا زمان مرگ دورا مار در سال ۱۹۹۷ او همچنان به سبب عکسهای سوررئالیستی‌اش که تا میانه قرن بیستم خلق کرده بود شناخته میشد.
پس از مرگش آثار عکاسی بسیار متنوعش که ناشناخته مانده بودند در دسترس قرار گرفتند. در این عکسهای تجربی، مار از تکنیک‌های گوناگون استفاده کرده است. مثلا در تکنیک فتوگرام در تاریک‌خانه اشیاء را بر کاغذ‌های حساس به نور می‌گذاشت و بر آنها نور می‌تاباند و از این طریق تصاویر و نقوش انتزاعی می‌ساخت. یا نگاتیوها را خراش می‌داد و آنها را در مواد شیمیایی می‌گذاشت تا خراشیدگی‌ها خورده شوند و بر سطح نگاتیو خطوط عمیق بیندازند.
تصاویر مختلف را بر هم می‌گذاشت و ظاهر میکرد تا حدی که گاه موضوع عکس کاملا ناواضح میشد و تصویری انتزاعی و آبستره پدید می‌آورد. در این اثر بدون عنوان، گویی او آناتومی اشیاء را با عکس‌برداری رادیولوژی به تصویر کشیده است.
بیشتر بخوانید
