روزهای خاکستری در افغانستان

دو سال پس از بازگشت طالبان به قدرت، در حالی که بسیاری از بخش‌های زندگی در افغانستان با یک عقب‌گرد انکارنشدنی روبرو شده‌اند، رودریگو عبد، عکاس خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس با دوربین قدیمی جعبه چوبی به افغانستان بازگشته است تا سبک زندگی کنونی افغان‌ها را مستند کند.

این وسیله عجیب (دوربین قدیمی جعبه چوبی ) تماشاگران کنجکاو را به نزدیک خود می‌کشاند. از بیرون، کمی بیشتر از یک جعبه سیاه بزرگ روی یک سه پایه است. جادوی درون آن نهفته است: دوربین چوبی دست ساز و یک تاریک‌خانه کوچک و یک آستین پارچه‌ای که ارتباط عکاس را با محیط دوربین فراهم می‌کند.

وقتی جمعیت کوچکی دور دوربین جعبه جمع می‌شوند، تصاویر زیبایی و سختی از درون تاریک آن به زندگی موج می‌زند: خانواده‌ای که از گردش در یک قایق پدالی در دریاچه لذت می‌برند. کودکان کار زحمتکش در کارخانه‌های آجرپزی، زنانی با حجاب‌های مورد پسند طالبان و مردان جوان مسلح با آتش در چشمانشان.

به گفته عبد، دوربین قدیمی جعبه چوبی اکنون برای بیشتر مردم افغانستان به یک شیء عجیب تبدیل شده است، در حالی‌که تا ۱۵ سال پیش یک تصویر عادی در خیابان بود.

بازگشت این دوربین قدیمی به خیابان‌های افغانستان، به نحوی با به عقب‌گرد این کشور به ۲۲ سال گذشته ربط دارد. در آن زمان که طالبان در نخستین دور حاکمیتشان در افغانستان بر سر قدرت بودند، عکاسی به‌جز برای مدارک هویتی مجاز نبود و هیچ عکسی در هیچ جای شهر مجوز نصب نداشت. اکنون نیز در سال ۲۰۲۳، بیش از دو دهه پس از آن زمان، یک بار دیگر تصویر انسان‌ها در آگهی‌های شهر، ویترین‌های مغازه‌ها و پوستر‌های اعلانات ممنوع است. علاوه بر این، طالبان حضور زنان و دختران در مکان‌های عمومی، چهره واضح و بدون حجاب زنان و بسیاری دیگر از مظاهر دنیای مدرن در افغانستان را ممنوع کرده‌اند.

از یک منظر می‌توان گفت که افغانستان یک‌بار دیگر به زمان دوربین‌های فوری جعبه چوبی بازگشته است، به همان تاریک‌خانه و همان عکس‌های کوچک سیاه و سفید و همان خیابان‌هایی که مردمان فقیر و ناامید از آینده در آن قدم می‌زنند و واضح است که با جهان مدرن فاصله زیادی دارند.