اشرف السلطنه “اولین بانوی عکاسِ ایران”
عزت ملک خانم در سال ۱۸۶۳ میلادی در کرمانشاه متولد شد .او دختر امامقلی میرزای عمادالدوله دولتشاهی “حاکم غرب ایران “، و نوه ارشد فتحعلی شاه قاجار بوده است. او در سال ۱۸۷۱ میلادی با محمد حسن خان صنیع الدوله ازدواج کرد.و پس از ازدواج به همراه همسرش به تهران رفت.همسرش عضو عالی رتبه دربار بود که به عنوان مترجم و کاتب خصوصی ناصرالدین شاه قاجار خدمت می کرد.عزت ملک خانم ، چندی پس از ازدواجش ، لقب اشرف السلطنه را برای خود انتخاب کرد.
اشرف السلطنه زنی دارای عزت نفس و با اعتمادبه نفسی بوده است.اشرف السلطنه از همسرش زبان فرانسه یاد گرفت.او بسیار زن کنجکاو و جسوری بوده است.او همچنین به مطالعه تاریخ و طب پرداخت.و مدتی بعد، از برادرش سلطان محمد میرزا عکاسی آموخت.
برادرزاده‌اش “یمان الدوله ” او را زنی با ویژگی‌های مردانه توصیف کرده که این ویژگی او را از تمامی زنان متمایز می کرده است. در روزگاری که زنان منزوی از جامعه و مطیع همسرانشان بودند، جنسیت اشرف السلطنه تاثیر زیادی بر فعالیت های اجتماعی او نمی گذاشت.او کاملا اختیار داشت که مستقل و آزادانه عمل کند. .همسر اشرف السلطنه “اعتماد السلطنه ” ۲۵ سال کار مطبوعاتی را به عهده داشت.و ۹نشریه را منتشر کرد.
نام اعتماد السلطنه به عنوان اولین وزیر اداره نگارش درتاریخ ایران به ثبت رسیده است.در این مدت اشرف السلطنه ، صمیمانه و خالصانه با همسرش همکاری کرده است.اکثر خاطرات اعتمادالسلطنه با بیان خود او و با تحریر اشرف السلطنه در روزنامه “خاطرات اعتمادالسطنه که شامل ۴۰ سال زندگی او در دربار ناصرالدین شاه است ” چاپ شده است.پس از مرگ اعتمادالسلطنه در آوریل ۱۸۹۶، نوشته‌های او به شاه رسید، اما ناصرالدین‌شاه یک ماه بعد به قتل رسید و اشرف السلطنه خواهان بازگرداندن خاطرات روزانۀ شوهرش شد.
یمین‌الدوله و اعتمادالسلطنه گزارش کرده‌اند ،که اشرف السلطنه (عکاس و روز نامه نگار) عکس‌های زیبایی می انداخت.در روزگاری که قانون ارتباط میان زنان و مردان را در محیط خارج از خانواده ممنوع کرده بود، عکس‌های کمی از زنان تهیه شده بود.بعضی از عکس‌های او در درون دربار انداخته شده و او همچنین عکس بسیار معروفی از ناصرالدین‌شاه گرفته است.
اشرف السلطنه برای بار دوم با “سید حسین نایب التولیه ” ازدواج کرد و به مشهد نقل مکان کرد. مظفرالدین شاه قاجار در سال ۱۹۰۳ یادداشت‌های خاطرات اعتمادالسلطنه را به اشرف السلطنه بازگرداند که تا زمان مرگ وی نزد او باقی ماند.
اشرف السلطنه اولین روزنامه‌نگار وعکاس زن ایران در ۱۹۱۴ در مشهد در گذشت و در قبرستان دار السیاده به خاک سپرده شد.او وصیت کرد،پس از مرگش کتاب خاطرات همسرش به کتابخانه حرم امام رضا “ع” سپرده شود.
زندگی نامه اشرف السلطنه هشت سال پس از مرگش توسط سلطان احمد دولتشاهی یمین الدوله نوشته شد.
“متاسفانه از عکس هایی که این بانوی فعال، عکاسی کرده اند ، اطلاعاتی در دسترس نیست”
تعدادی از عکس های زنان قاجاریه را مشاهده کنید.
گرد آوری و تنظیم : فاطمه نوروزی
بیشتر بخوانید
