جوزف کودلکا عکاس برجسته قرن بیست و یکم

جوزف کودلکا عکاس برجسته فرانسوی در سال۱۹۳۸میلادی در یکی از روستاهای کوچک موراویا در چکسلواکی سابق متولد شد. شاید اولین تجربه عکاسی کودلکا در سنین نوجوانی،عکاسی از خانواده و اطرافیانش باشد که با دوربین سیاه و سفید ۶/۶ صورت می گرفت.وی دانش آموخته مهندسی هوا-فضا از دانشگاه فنی پراگ است که از سال ۱۹۶۱تا ۱۹۶۷میلادی به عنوان مهندس هوا-فضا در پراگ و براتیسلاوا به کار اشتغال داشت.

در اولین سال اشتغالش یک دوربین دست دوم «رولی فلکس » را تهیه کرد و عکاسی را به صورت جدی با عکاسی از تئاتر در پراگ آغاز می نماید. در همان سال در حالی پروژۀ عکاسی از کولی ها را شروع می کند که آ نها با اعتراضات خویش برای برابری با سایر اقشار ملت چک تلاش می نمایند.

مجموعه عکس های او در این سال ها در ۱۹۶۷میلادی در پراگ به نمایش گذاشته می شود.در ۱۹۶۸میلادی جوزف کودلکا موضوع عکاسی از کولی ها را توسعه می بخشد و از کولی های روسیه نیز ، عکاسی می کند و پس از آن به ثبت تاراج پراگ توسط روسیه می پردازد. در حین این پروژه است که با «لن باری » یکی از عکاسان «مگنوم» آشنا می شود.

از آنجایی که منتشر نمودن عکسهای تاراج پراگ در چکسلواکی غیر ممکن بود؛ آن ها را با کمک موزه دار چک، «آنافاروا» از کشور خارج می کند.

این عکس ها توسط مگنوم با امضای مخفف P.P به خاطر عدم شناسایــی عکاس آن منتشر می گردد.

در این مجموعه کودلکا به خوبی توانسته است هجوم تانک های روسی و ایستادگی مثال زدنی و نماد گونه مردم چک را به تصویر بکشد. از همین رو وی با ارائه این مجموعه، موفق به دریافت مدال «رابرت کاپا »می گردد؛ نشان ارزشمندی که در حیطۀ عکاسی به او اعتباری جهانی بخشید.

کودلکا که در ۱۹۷۰میلادی چکسلواکی را ترک کرده و به انگلستان پناهنده شده بود توسط «الیوت ارویت » به مؤسسه مگنوم معرفی می شود.

در سال ۱۹۷۴میلادی به اعضای اصلی این مؤسسه می پیوندد. هفت سال بعد دولت فرانسه به صورت رسمی از وی برای عکاسی از چشم اندازها و مناظر شهری و روستایــی فرانسه دعوت می کند.

جوزف کودلکا (عکاس)، پس از گرفتن تابعیت فرانسه توانست برای اولین بار پس از هجرت از وطن، در ۱۹۹۰میلادی به چکسلواکی برگردد و « مثلث سیاه » را عکاسی کند. در مجموعۀ مثلث سیاه، کودلکا چشم اندازها و مناظر کشور زادگاهش را به تصویر کشیده که در اثر صنعتی شدن و خسارات وارده بر محیط زیست درهم، ویران و تباه شده به نظر می رسد.

همۀ شخصیتهای انسانی در این کارها حضور دارند اما نماهای پانوراما، نشان از فضاهای پراشغال، کـثیف وبی نظمی دارند که راکد، ساکن و به هم ریخته اند. مثل اینکه محیط، نفس های آخر حیاطش می کشد و انسان ها در خلسه ای جاویدان فرو رفته اند.

با وجودی که کودلکا علاوه بر عکاسی فتو ژورنالیسم و مستند، در عرصۀ عکاسی از طبیعت و چشم انداز به ویژه در سال های اخیر با استفاده از دوربین پانوراما-هم فعالیت داشته است؛ بیشتر با موضوع«کولی ها» شناخته می شود.

شاید به دلیل اینکه خود او نیز سالها خارج از سرزمین مادری اش زندگی کرده است. و درک بیشتری از غربت دارد عکس های او به طور کامل و گسترده اطلاعاتی راجع به زندگی روزمره کولی ها مطرح می نماید.

هرچند به قول جان سارکوفسکی به نقل از تری برت «این اطلاعات مردم شناختی،کل واقعیت را در برنمی گیرد و به نظر می رسد که از نظر بصری به ارزشهای الگوی انسانی توجه شده است» وی حتی در کنار شخصیت های انسانی به حیواناتی چون اسب و سگ که جزء لاینفک زندگی شخصیت های درون تصویرش هستند با نگاهی عاطفی و انسانی می نگرد و سرنوشت شان را به یکدیگر گره میزند؛ سرنوشتی که در همزیستی و کنش با شخصیت های انسانی،محتوم و تباه شده به نظر می رسد.

جوزف کودلکا پروژه کولی ها را با عکاسی از کولی های زادگاهش آغاز می کند و در ادامه، کولی های روسیه، اسپانیا، رومانی، انگلستان و فرانسه را به محدودۀ آن اضافه می کند. این قوم را با نگاه و دیدگاهی انسان دوستانه توأم با نوعی دلتنگی و غم، حسرت نگاه می کند.

بیگانگی، تنهایــی ،آوارگی، اندوه و عدم ارتباط خوشایند و دلپذیر، فضای حاکم بر اکـثر آثار کودلکاست؛ فضایــی که همچون سایه های تیره و موهوم،شخصیت های انسانی و حیوانی کارهایش را رها نمی کند؛ گویــی همۀ عناصر به نوعی به حال خود رها شده اند و در زیر چنتۀ نیروهای متناقض، تحمل کردن را تجربه می کنند. این خصیصه حتی در مناظر وچشم اندازهای اخیر وی که عاری از حضور سوژه های انسانی است نیز خودنمایــی می کند.

آثار کودلکا از یک سو ریشه در عکاسی دهه های پنجاه و شصت قرن بیست اروپا دارد و از سوی دیگر شاعرانه و خیال گونه است. با این وجود جنبه های زیباشناختی در ساختار آثارش هیچگاه به حاشیه نرفته است.

وی به خوبی توانسته عنصر وهم و خیال را در دل عکاسی مستند اجتماعی جای دهد و در کنار همۀ دل مشغولی های ذهنی و نگاه شاعرانه و پر رمز و راز به ترکیب بندی عناصر درون کادر و کیفیات زیباشناختی عکس هایش اهمیت دهد. شاید این ویژگی بیشتر از همه متأثراز «کارتیه برسون» شکل گرفته باشد؛چرا که کودلکا از سال ۱۹۷۱میلادی به بعد، از همکاری نزدیک او در مؤسسه مگنوم بهره برده است.

جوزف کودلکا عکاس ، در طول عمر هنری خود جوائز متعددی را کسب نموده است که از این میان می توان به جایزه بزرگ نادار در سال ۱۹۷۸، جایزه بزرگ عکاسی در سال ۱۹۸۹، جایزه بزرگ کارتیه برسون در سال ۱۹۹۱ و جایزه بزرگ عکاسی بنیاد هاسلبلاد در سال ۱۹۹۲، اشاره کرد.

مجموعه هایی ارزشمند از کارهای او در موزه هنرهای مدرن و مرکز بین المللی عکاسی در نیویورک، گالری هایوارد در لندن و بسیاری دیگر از موزه ها و گالری های معتبر در سراسر دنیا نگهداری می شوند.